“There ain’t no way to find out why a snorer can’t hear himself snore.”
(het is niet mogelijk om uit te zoeken waarom iemand die snurkt zichzelf niet hoort snurken)
– Mark Twain, Tom Sawyer Abroad
Klinisch bestaat er bewijs voor en duidelijkheid over het behandelen van slaapstoornissen door middel van neurofeedback (ook EEG-biofeedback genoemd). Dit inclusief slaapproblemen die gerelateerd kunnen worden aan neurologische ontwikkelingsstoornissen op de kinderleeftijd, of die gerelateerd zijn aan aandachttekortstoornissen: bedplassen, slaapwandelen en praten in de slaap, nachtelijke angsten, angstgerelateerde inslaapstoornissen, en andere inslaapstoornissen. Ten aanzien van slaapstoornissen bij volwassenen bestaat er veelbelovend bewijs voor de behandeling van inslaapstoornissen en ademproblemen (apneu) tijdens de slaap.
Veel problemen die door middel van neurofeedback worden verholpen gaan samen met een slaapprobleem. Hier kunnen epilepsie, angststoornissen en depressie, lichte traumatische hersenbeschadigingen, hyperactiviteit en aandachttekortstoornissen, chronische pijn en het Tourette-syndroom genoemd worden. Zelfs als een slaapstoornis niet de eerste centrale (aanmeldings)vraag is bij neurofeedback, dan wordt dit wel heel vaak een onderwerp van gesprek bij de intake (dit is het diagnostisch gesprek dat altijd voorafgaat aan de neurofeedback trainingen/behandeling). Slaapproblemen worden in eerste instantie vaak gemeld als een vorm van ‘ontevredenheid’ met betrekking tot de kwaliteit van de slaap (hoe en hoe lang men slaapt). We zijn er inmiddels zeker van dat de onderliggende principes van neurofeedback de zelfregulatie van de hersenen en daarmee de fysiologische alertheid en waakzaamheid verbetert. De effecten van een verbetering ten aanzien van het slapen kan op eenzelfde wijze worden verklaard.
In het geval van onvoldoende zelfregulatie van de hersenen lijkt het wel zeer aannemelijk dat daarbij ook het niveau van arousal (waakzaam- en alertheid) zal worden beïnvloed. Dat geldt tijdens de slaap in het algemeen maar vooral ten aanzien van het overgangsgebied dat tussen waken en slapen ligt. Het gaat om het overgangsmoment tussen ‘wakker’ zijn en net niet meer wakker zijn). Neurofeedback heeft overtuigend laten zien dat het de hersenen nieuwe vermogens geeft waarmee slaapstoornissen kunnen worden verholpen.
Bedplassen treedt op als één van de meest voorkomende symptomen in onze klinische populatie, die voor namelijk bestaat uit aandachttekortstoornissen. Bedplassen wordt namelijk waargenomen bij circa 30% van de opgenomen kinderen. Met andere woorden, er bestaat een hoge samenhang met lichte neurologische afwijkingen. Bij meer dan 90% van de kinderen onder de 12 jaar die hier last van hebben wordt een verbetering verwacht binnen de eerste twintig trainingssessies. Bij oudere kinderen en volwassenen is het probleem wat hardnekkiger; er kunnen meer sessies noodzakelijk zijn dan bij jonge kinderen. In mindere mate zien wij gevallen van slaapwandelen, praten in de slaap en nachtmerries. Ondanks dat worden er ook bij al deze klachten verbeteringen gezien. Buitensporige angsten over het in slaap vallen, of over het uitsluitend in het eigen bed durven slapen, laten gewoonlijk een snelle verbetering te zien na het begin van de neurofeedback sessies.
Er bestaat een verband tussen inslaapstoornissen en bewustzijnsstoornissen zoals angst en depressie. Het succes van neurofeedback in het bevorderen van de zelfregulatie van het bewustzijn zou daardoor, zoals je zou verwachten, een verbetering in de slaapregulatie moeten laten zien. Dit is ook precies het resultaat. Van slaapapneu’s (het even ophouden van de ademhaling gedurende de slaap) wordt algemeen aangenomen dat dit een centraal neurologische oorzaak en een belemmerende lichamelijke component heeft. Het laatste ten gevolge van een samenhang met obesitas (zwaarlijvigheid). Obstructieve slaap-apneu’s worden traditioneel chirurgisch (operatief) behandeld, met maar magere resultaten. Hierdoor worden operaties door de chirurg steeds minder gebruikt en neemt het gebruik van ademhalingstoestellen toe. Deze apparaten zorgen ’s nachts voor een constante positieve druk op de luchtwegen (CPAP).
Neurofeedback is succesvol gebleken bij het volledig kunnen verhelpen van de apneu’s bij volwassen mannen. Dit zelfs zonder dat aan andere condities dient te worden voldaan, zoals gewichtsverlies. Als bron van het probleem gaat men uit van corticale onderprikkeling van de hersenen. Slechts een aantal gevallen zijn bestudeerd.
Neurofeedback
Samengevat: neurofeedback is een directe training van de hersenfuncties, waardoor de hersenen beter leren te functioneren. Hierdoor is neurofeedback (of EEG-biofeedback) een effectieve therapie voor verschillende aandoeningen, waaronder slaapstoornissen.